Gelişimsel açıdan ergenlik fiziksel, sosyal, duygusal ve bilişsel açıdan bir dönüşüm sürecidir. Yaşamlarının bu döneminde kimi gençler hayatını mutlu ve tatmin edici bulurken, kimisi de olumsuz algılara sahiptir. Olumsuz bakış açısına sahip olmak ergenleri günlük yaşamında zora sokabileceği için iyi oluşlarının ele alınması önemli görünüyor.
İyi oluş (well-being) kişinin yaşamına ilişkin yargıları, değerleri ve sıkça deneyimledikleri olumlu duygularının bir bütünüdür. İyi oluş, anlık olumlu duygulardan ziyade kişiyi uzun vadede mutluluğa götüren bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Belirli aralıklarla aynı grup ergenler üzerinde yapılan araştırmalar, özellikle orta ergenlik dönemindeki (15-18 yaş) gençlerin iyi oluşunun önemli ölçüde düştüğünü göstermiştir. İyi oluşun düşük olması da birçok duygusal ve davranışsal probleme yol açabilir. Bunlardan bazıları sosyal stres, kaygı, depresyon, ebeveyn, akran ve öğretmenlere yönelik olumsuz tutumlar, başarısızlık korkusu, zorbalık yapma ve zorbalığa uğramadır;
Peki ergenlerin iyi oluşunu artırmak için ebeveynler neler yapabilir?
Çocukların en önemli sosyal destek kaynaklarından birisi ebeveynler ve bakım verenlerdir. Bu nedenle yaşadıkları problemler konusunda destekleyici olmak karşılaşabilecekleri olumsuz durumlara karşı koruyucu işlev gösterecektir. Sadece temel ihtiyaçlarının (beslenme, barınma, eğitim vb.) giderilmesindense akademik ve duygusal ihtiyaçlarına da yanıt vermek ergenlerin iyi oluşuna katkı sağlayacaktır.
Yaşadıkları sorunların birlikte ele alınabiliyor olması, sevginin, şefkatin ve diğer olumlu duyguların gösterilmesi, yol gösterici olmak, rol model olmak, ergenlerin gelişen ve değişen dünyasına ayak uydurmaya çalışmak, birlikte planlanan/ihtiyaçlara uygun sosyal aktiviteler bulmak gibi yaklaşımlar ilişkinin kalitesini artıracaktır.
Akademik açıdan düşünüldüğünde ise yapılan çalışmalar, ebeveynlerin çocuklarının okul faaliyetlerine (okul etkinlikleri, veli toplantıları, gönüllü çalışmalarda yer alma vb.) katılım göstermesi ve onları desteklemesinin çocukların akademik, kişisel ve sosyal gelişimlerini etkilediğini göstermektedir. Özellikle desteklendiğini algılayan çocukların daha yüksek akademik başarıya sahip oldukları, verilen görevleri başarabileceklerine olan inancının daha yüksek olduğu, yaşamdan daha fazla keyif aldığı, akranları ve öğretmenleri ile daha olumlu ilişkiler geliştirdiği görülmektedir.
Özetle, ergenlerin iyi oluşuna katkıda bulunmak için ebeveynlerin benimseyeceği destekleyici bakış açısı, gençlerin günlük yaşamdan duydukları doyumu artırmaya katkı sağlayacaktır.
Kaynaklar
Diener, E., Sapyta, J. J., & Suh, E. (1998). Subjective well-being is essential to well-being. Psychological Inquiry, 9(1), 33–37.
Domina, T. (2005). Leveling the home advantage: Assessing the effectiveness of parental ınvolvement in elementary school. Sociology of Education, 78(3), 233–249.
Eslea, M., Menesini, E., Morita, Y., O’Moore, M., Mora-Merchan, J. A., Pereira, B., & Smith, P. K. (2003). Friendship and loneliness among bullies and their victims: Data from seven countries, Aggressive Behavior, 30, 71-83.
Gilman, R., & Huebner, E. S. (2006). Characteristics of adolescents who report very high life satisfaction. Journal of Youth and Adolescence, 35(3), 293– 301.
González-Carrasco, M., Casas, F., Malo, S., Viñas, F., & Dinisman, T. (2016). Changes with age in subjective well-being through the adolescent years: differences by gender. Journal of Happiness Studies, 18(1), 63–88.
Gilman, R., & Huebner, E. S. (2006). Characteristics of adolescents who report very high life satisfaction. Journal of Youth and Adolescence, 35(3), 293– 301.
Harris, A., & Goodall, J. (2008). Do parents know they matter? Engaging all parents in learning. Educational Research, 50(3), 277–289.
Shek, D. T. L., & Liu, T. T. (2013). Life satisfaction in junior secondary school students in Hong Kong: A 3-year longitudinal study. Social Indicators Research, 117(3), 777– 794.
Tekin, G. G. (2021). PISA 2018 sonuçları temelinde ergenlerin iyi oluşunun psikososyal değişkenler açısından yordanması. [Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi]
