Doğal sonuçlar, çocukların iyi seçimler yapmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Örneğin, bir çocuğa yağmur yağarken evin önündeki oyuncağını kaldırması söylenirse ve onu dışarıda bırakırsa, doğal bir sonuç olarak ıslanır veya çalınabilir. Ya da bir çocuğa okula giderken hırkasını giymesi hatırlatılırsa ama giymezse, sınıfta üşüyebilir.
Bir ebeveyn olarak, çocuğun oyuncağını onun için bir kenara kaldırmak ya da hırkasını aceleyle eline tutuşturmak cazip gelebilir. Ancak, bunu yapınca çocuk doğal sonuçların öğretebileceği güçlü dersleri muhtemelen öğrenemeyecektir. Çocuğun kötü bir seçim yapmasına ve eylemlerinin sonuçlarını yaşamasına izin vermek zor olsa da, doğal sonuçlarla yüzleşmesine izin vermek, bir dahaki sefere daha iyisini yapmak için ona gerekli bilgi ve motivasyonu verir.
Doğal sonuçları aşılamanın en güzel yanı, fazla bir şey yapmaya gerek olmamasıdır. Temelde sadece çocuğun yolundan çekilmeyi ve güvenli olduğu sürece yanlış adımlarının sonuçlarını deneyimlemesine izin vermeyi içerir.
Doğal Sonuçlar Nelerdir?
Doğal sonuçlar, bir kişinin eylemlerinin sonucu olarak, herhangi bir dış tarafın müdahalesi olmaksızın meydana gelen şeydir. Aslında, çocuklarla doğal sonuçları kullanmanın anahtarı, ebeveynin kenara çekilip çocuklarının yaptıklarının veya yapmadıklarının etkisini deneyimlemesine izin vermektir, diyor Doç. Dr. Aliza Pressman.
Dr. Pressman, bu tutumun çocukların deneyimleyerek öğrenmesine izin verdiğini belirtiyor. Böylece çocuklar emek verdikleri işin meyvelerini toplayabildiğini öğreniyor. Çocukların sık yaşadığı bazı olumsuz durumlar şunlar olabilir; ilgisiz olmak, geç kalmak, hayal kırıklığına uğramak, bir sınavda başarısız olmak, okulda bir eşya kaybetmek… Çocuğunuzun bunları deneyimlemesine izin vermek zor olsa da, önemli olan onun bu deneyimlerden bir şeyler öğrenmesidir.
Doğal Sonuç Örnekleri
Doğal sonuçları kullanma fırsatı çoktur. Örneğin, bir su birikintisine atlayan küçük bir çocuk eve giden yolun geri kalanında üşüyecek ve rahatsız olacaktır. Eğer çocuğunuz geç uyursa, ertesi gün yorgun olacaktır. Oyuncağını dışarıda bırakan çocuğun eşyası alınırsa veya kırılırsa artık onunla oynayamaz. Çamaşırlarını çamaşır makinesine atmaktan sorumlu olan bir çocuk, kirli eşofmanlarını atmayı unutursa, başka kıyafeti olmadığı için beden eğitimi dersine katılamayacaktır. Sınav için çalışmak yerine arkadaşlarıyla dışarı çıkan bir genç, doğal olarak daha düşük bir not alacaktır diyor Dr. Fulton.
Doğal Sonuçların Faydaları
Doğal sonuçları kullanmanın birçok faydası vardır. Her şeyden önce, bu yaklaşım çocuğunuza sorumluluk almayı, bağımsızlığı ve motivasyonu öğretir.
1- İçsel Motivasyonu Destekler
Ebeveynler rutin olarak çocukları için bir şeyler yapmak ve/veya onları eylemlerinden (ya da eylemsizliklerinden) "kurtarmak" için acele ettiğinde, çocuklar kendi ihtiyaçlarıyla ilgilenmek için motivasyon geliştirmekten mahrum kalırlar. Dr. Fulton, "Doğal sonuçlar, çocukların duruma uyum sağlamaları için içsel motivasyon geliştirmelerine yardımcı olabilir" diyor. Bekleneni yapmazlarsa sorunu otomatik olarak düzeltmeyeceğinizi bilirlerse, yapılması gerekeni kendileri yapma olasılıkları çok daha yüksek olacaktır.
Çocuk siz zorla yaptırdığınız için ödevlerini yapıyorsa, bu dış motivasyondur. Eğer bunu iyi bir not almak istedikleri için veya işlerini bitirmenin tatmini yaşamak için kendi başlarına yapıyorlarsa, bu içsel motivasyondur. Dr. Pressman, doğal sonuçların çocuklara gelecekte iyi hizmet edecek bu tür bir iç iradeyi oluşturmaya yardımcı olduğunu söylüyor.
Ödevlerini yapmadığında, doğal sonuç, daha düşük bir not alma konusunda kendilerini kötü hissetmeleridir, bu da onları bir dahaki sefere daha iyisini yapmaya motive edebilecek sonuçlardır. Onlar için ödevi “düzeltirseniz", bu deneyimden mahrum kalırlar ve kendi işlerini yapmak için içsel motivasyonu geliştiremeyebilirler.
2- Özerkliği Geliştirir
Doğal sonuçlar, çocukların daha bağımsız ve kendinden emin olmalarına yardımcı olur. Dr. Fulton, "Çocukların sorumluluk üstlenmelerine ve sonuçları kendi eylemleriyle nasıl kontrol edebileceklerini öğrenmelerine yardımcı oluyorlar" diye açıklıyor. "Hoş olmayan bir doğal sonuç yaşadıktan sonra, çocuk öğrenilen bilgiyi durum bir daha ortaya çıktığında kullanabilir. Çocuk istenmeyen sonucu anladığında ve deneyimlediğinde davranış değişebilir."
Bazen çocuğunuzun daha bağımsız olması için yapması veya yapmaması gerekenler arasında ayrım yapmak zor olabilir. Özerklik hakkında düşünürken, kendinize şunu sorun: “'Bunu kendileri yapabilirler mi?' Eğer öyleyse bırakın yapsınlar” diyor Dr. Pressman. Yapmazlarsa (veya doğru şekilde yapmazlarsa) sonuçlarını hissetmelerine izin verin.
3- Sebep ve Sonucu Öğretir
Doğal sonuçları kullanmada amaç, yalnızca çocuğun yaşayabileceği rahatsızlık değil, bunun yerine neden-sonuç anlayışını geliştirmesi, tahminlerde bulunabilmesi ve kendi çevrelerini etkileme yeteneklerini anlayabilmesidir, diyor Dr. Fulton. Çocukları doğal sonuçlar yaşamaktan kurtarırsanız, eylemleri ve bunların nedenleri arasında bağlantı kurmaktan mahrum kalırlar.
Bir çocuk alarmını kurmazsa geç kalır. Arkadaşlarını geri aramazlarsa, o hafta sonu herhangi bir sosyal aktivite yapmayabilirler. Sonuç olarak, yaşamlarında olup bitenleri olumlu ve olumsuz yönde etkileme gücüne sahip olduklarını göreceklerdir. Ek olarak, çocuk bir şeyi ebeveyni söylediği için yapmak (örneğin bir palto giymek) yerine, istenen sonuç nedeniyle (dışarı soğukken üşümemek) yapmayı öğrenir.
4- Dayanıklılığı Artırır
Dr. Pressman, çocukların eylemleri için doğal sonuçlara katlanmalarına izin verildiğinde, bazı olumsuz deneyimler yaşamalarının muhtemel olabileceğini söylüyor. Ancak olumlu tarafı, bu durumlardan büyüme ve öğrenme şansı elde etmeleridir. Sonuç olarak, onların baş etme becerileri, problem çözme becerileri ve dayanıklılıkları üzerinde çalışmalarına yardımcı olabilirsiniz.
Örneğin, en iyi arkadaşının doğum günü partisine gitmeyi veya aldığı hediyesyi götürmeyi unutursa, bunlar arkadaşlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak destek sunarak, arkadaşlığı nasıl onaracakları ve bir dahaki sefere nasıl daha iyisini yapacakları konusunda onlara rehberlik edebilirsiniz. Üzülen bir arkadaşıyla ne yapacağıyla veya bir doğum gününü kaçırmanın hayal kırıklığıyla başa çıkmaları gerekecek.
Okulda bir kulübe kaydolmak için son tarihi kaçırırlarsa, bu fırsat ellerinden gidebilir. Eylemlerinin sonuçlarıyla yaşamak, bir dahaki sefere onları sorumluluk almaya motive etmeye yardımcı olur. Dr. Pressman, bu onlara yönetilebilir bir hayal kırıklığı ile başa çıkma ve/veya durumu düzeltmek için harekete geçme şansı veriyor, diyor. Bu tür bir deneyim, yolda başka talihsiz şeyler olduğunda dayanabilecekleri esnekliği geliştirebilir.
Doğal Sonuçlar Ne Zaman Kullanılır?
Doğal sonuçları yalnızca güvenli ve çocuğun yaşına uygun olduğunda kullandığınızdan emin olun. Dr. Pressman, genellikle daha büyük çocuklarda daha etkili olabildiğini, ancak seçimlerinin etkisini anlayabilecek yaşta oldukları sürece daha küçük çocuklar üzerinde de etkili olabileceğini belirtiyor.
Çocuğunuzun sorumlu olduğu bir şeye müdahale etmek veya bir şeyi yapmasını engellemek üzereyseniz, harekete geçmemenizin doğal sonucunun ne olacağını düşünmek için iyi bir zaman olabilir. Sonuç zararlı veya tehlikeli değilse, muhtemelen çocuğun doğal bir sonucu deneyimlemesi ve öğrenmesi için bir fırsattır diyor Dr. Fulton.
Doğal sonuçları kullanırken herhangi bir "Sana söylemiştim" ifadesini kullanmamak önemlidir. "Doğal sonuçlar, yetişkin bir hakaret veya yargılama eklemeden bunun olmasına izin verdiğinde etkili olacaktır. Ebeveynler genellikle 'Gördün mü?' veya 'Ne yaptığına bak.' Bunun yerine, nötr olmak ama yanıt verirken empatik olmak çok yararlıdır” diyor Dr. Fulton.
Doğal Sonuçlardan Ne Zaman Kaçınmalıdır?
Doğal sonuçlar güçlü öğrenme fırsatları sağlayabilirken, kullanılmamaları gereken zamanlar vardır. Dr. Pressman, özellikle güvenlik bir sorun olduğunda veya bu kararları anlayacak veya kendileri için karar verecek kadar olgunlaşmamış bebekler veya çok küçük çocuklar için uygun olmadıklarını söylüyor. Doğal bir sonucun çocuğunuzu nasıl etkileyeceğini ve genel öğrenme deneyimine nasıl katkıda bulunacağını düşünün. Uygun veya güvenli görünmüyorsa, başka bir disiplin stratejisi deneyin.
Doğal sonuçlar küçük çocuklarda pek işe yaramaz. Çoğunlukla, küçük çocuklar ve okul öncesi çocuklar, sonucun davranışlarının doğrudan bir sonucu olduğunu anlama yeteneğinden yoksundur.
Örneğin, 4 yaşındaki bir çocuğun kendi uyku saatini seçmesine izin verirseniz, çok geç yattığı için muhtemelen yorgun olduğunu anlamayacaktır. Sebep ve sonucu anlamadıkça, gelecekte kendi başlarına daha erken bir yatma zamanı seçmeleri olası değildir. Çocuğunuzun bağlantıyı tanıyabildiğinden emin olun ve ardından bu dersi gelecekteki davranışlarına uygulayın.
Güvenli Olduğundan Emin Olun
Doğal sonuçlar sadece güvenli olduğunda kullanılmalıdır. Açıkçası, bebekler ve küçük çocuklar, kişisel ihtiyaçlarını karşılamaları için ebeveynlerine ihtiyaç duyarlar ve gelişimsel olarak hazır olmadan önce, tuvalet eğitimini tamamlamadan önce herhangi bir sorumluluk üstlenmeleri beklenemez.
Örneğin çocuğunuzun mutfak bıçağını "onlara bir ders vermek" için kullanmasına izin vermeyin. Ciddi şekilde yaralanabilirler. Bunun yerine, olası bir güvenlik sorunu olduğunda veya sorumlu olması gerekenden daha büyük bir soruna neden olabilecek bir şey olduğunda, çocuğunuz hata yapmadan önce müdahale edin. Bu davranışın neden kabul edilemez olduğunu açıklayın ve gerektiğinde mantıklı bir sonuçla devam edin.
Örneğin, bir çocuk köpeğini yürümekten veya beslemekten sorumluysa ancak takip etmiyorsa, köpeğin ihtiyaç duyduğu bakımı aldığından emin olmak için müdahale etmeniz gerekir. Bu nedenle, doğal bir sonuç (köpeğin aç kalması veya evdeki tuvalete gitmesi) yerine, çocuğunuza kendi seçiminin sonuçlarını öğretmek için başka bir yöntem seçin. Örneğin, parkta oynamayı veya ekran zamanını kaybetmek zorunda kalabilirler.
Bununla birlikte, angarya veya görevin çocuğunuz için gelişimsel olarak uygun olup olmadığını veya onu üstlenmeye hazır olmak için ekstra desteğe ihtiyaç duyup duymayacağını da göz önünde bulundurun, diyor Dr. Pressman. "Neredeyse yapabiliyorsa, o zaman ihtiyaç duydukları iskeleyi sağlayın." Bu uyarlanabilir yaklaşım, üzerinde çalışmaları gereken becerileri geliştirirken özerkliklerini desteklemeye devam etmenizi sağlar.
Sonuç olarak, çocuklara hatalarından dolayı acı çektirmek yerine gelecekte daha iyi seçimler yapmalarını öğretmek için doğal sonuçlar kullanılmalıdır. Bu nedenle, doğal sonuçların olmasına izin vermeden önce çocuğunuzun eylemlerinden güvenli bir şekilde öğrenebileceğinden emin olun. Dr. Fulton, "Herhangi bir tür güvenlik endişesi olduğunda doğal sonuçlar asla kullanılmamalıdır" diyor.
Kaynak: Bu yazı Sarah Vanbuskirk’in 7 Haziran 2022 tarihli “What Are Natural Consequences? When and How to Use Them” isimli blog yazısından çevrilerek düzenlenmiştir.
https://www.verywellfamily.com/natural-consequences-as-a-discipline-strategy-1094849
Comments